100 jaar BLF – Maakindustrie
De firma Kalmeijer op een tentoonstelling in Utrecht, 1948.
De Maakindustrie
Tijdens de opkomst van de Haagse industriegebieden vormde de maakindustrie de belangrijkste sector binnen de nijverheid. Grote fabrieken waren er nog overal in de stad, maar de meeste bevonden zich op de drie grote industrieterreinen. Ieder gebied kende wel een groot bedrijf, de Binckhorst zelfs meerdere, zoals Van der Heem (https://vanderheem.com/ ) in de jaren 60 met ruim 2.000 werknemers en de Laurensfabriek met ruim 650 personeelsleden. In de Laakhaven was het de firma Van Heijst en aan de Fruitweg de fabriek van Philips Telecommunicatie, die er bovenuit staken.
In de jaren 70 kwam er een keerpunt en nam met name de grote maakindustrie sterk af. Een aantal productiebedrijven bleven nog lang doordraaien, zoals metaalconstructiefabriek Escher tot eind jaren 80, de sigarettenfabriek Laurens en Philips tot midden jaren 90. Daarnaast resteerden nog enkele tientallen kleinere, meer ambachtelijke, productiebedrijven, die soms deel uitmaakten van een eeuwenoude traditie met traditionele technieken.
Laakhaven
Na de eerste slag van de revitalisering van het industriegebied Laakhaven in de jaren 90 resteerden weinig oorspronkelijke bedrijven en zeker geen productiebedrijven. Eén markant bedrijf is daarop een uitzondering, metaalhandel Kokkelink, (https://www.youtube.com/watch?v=S4k8YUWLHX4) dat al sinds 1923 in de Laakhaven aanwezig was, kwam met een nieuwe vestiging terug aan de Van der Kunstraat. Het bedrijfspand van ca. 4.000 m² werd op dezelfde locatie in eigen beheer ontwikkeld en in een aantal fase gerealiseerd. Het familiebedrijf, opgericht als machinefabriek, ontwikkelde zich daarnaast ook als handelaar in diverse soorten metalen. Het bouwen van staalconstructies staat nog steeds centraal in het bedrijf. De ontwikkeling in de machinebouw is beperkter geworden. De klanten van Kokkelink zijn onder meer aannemers, onderhoudsdiensten van grote gebouwen, facilitaire diensten, woningbouwverenigingen, theaters, politie en brandweer, maar ook particulieren kunnen er terecht.
Geen productiebedrijf, maar wel een bedrijf uit de beginperiode van de Laakhaven is bouwmaterialenhandel Verhulst. De firma is tegenwoordig gevestigd aan de Viaductweg en viert in 2021 haar 100-jarig bestaan.
Het interieur van biercafé en brouwerij Kompaan aan de Saturnuskade, 2020.
Fruitweg
Dit industriegebied heeft nog enkele prominente productiebedrijven uit de beginperiode van het gebied. De oudste is de firma Kalmeijer, die sinds 1920 deegverwerkingsmachines, koekjesvormmachines en broodsnijmachines voor de ambachtelijke bakker produceert. Het begon allemaal met een verre voorloper van de huidige koekjesvormmachine. Kalmeijer richtte zich steeds meer op het maken van machines voor deegverwerking en broodlijnen. Aanvankelijk alleen voor groot brood, later ook voor kleinbrood, zoals pistolets, broodjes en croissantjes. Kalmeijer produceert zijn machines nog steeds aan de Fruitweg in de eigen fabriek volgens hoge kwaliteitsnormen.
Een tweede productiebedrijf in dit gebied is de firma Van den Berg Transporttechniek, in 1946 opgericht en sinds 1949 aanwezig aan de Fruitweg. Het bedrijf groeide hier uit tot specialist in interne transporttechniek, zoals takels, kraanbanen en andere hijstoepassingen. De basisonderdelen worden door DEMAG uit Duitsland direct aan de opdrachtgever geleverd en door monteurs van Van den Berg gemonteerd. Voor ‘kleinere’ hijsinstallaties vindt de assemblage plaats in de werkplaats aan de Fruitweg. De firma heeft nu circa 45 personeelsleden, waarvan 15 in het magazijn en de montagehal werken.
Ook in dit industriegebied is recent nieuwe productie geïntroduceerd. Hier is het vooral de voormalige Philipsfabriek, die inmiddels een geheel nieuw leven is begonnen met productie in de sfeer van hergebruik van materialen en voedingsmiddelen. Zo maakt I-did met moderne machines eindproducten uit hergebruikt textiel o.a. van bedrijfskleding. In de voedingsmiddelen zijn het brouwerij Eiber, koffie Roast Factory en de Haagse Zwam die aan de weg timmeren. Het geheel draagt de naam The New Farm.
De productie van telefooncentrales bij Philips aan de Fruitweg, 1960.
Binckhorst
Als laatste in tijd is het industriegebied de Binckhorst nog de locatie waar zich de meeste productiebedrijven bevinden, al zijn het er inmiddels heel wat minder dan in de beginperiode. Ze zijn verdeeld over diverse sectoren. De oudste bedrijven zijn de familiebedrijven: de verffabriek De Vos (1905) waar de vierde generatie aan de leiding staat en de papierfabriek Jero (1913) van de familie Bruti waar zowel de tweede als derde generatie actief zijn. Het derde bekende familiebedrijf, in de grafische sector, is Repro- Van de Kamp.
In de sector van de houthandel en houtbewerkingsbedrijven zijn diverse bedrijven te vinden in het gebied: Jongeneel, Pontmeyer, de Kozijnendoctor, Meubelmarcker en Nederhout.
De vernieuwingen in het gebied brachten de afgelopen jaren ook nieuwe productiebedrijven naar de Binckhorst, die uitermate goed floreren. Voor de meeste ‘Binckhorsttourgangers’ is brouwerij Kompaan hiervan ongetwijfeld de bekendste. Kompaan startte als kleine brouwerij in de Besturing en groeide uit tot een middelgrote brouwerij en is tegenwoordig met zijn uitgebreide terras aan de haven de sfeertrekker van de Saturnuskade. Naaste buur van Kompaan is Secrid, het bedrijf dat een zeer succesvol eigen product, de wallet, op de markt brengt.
Lijkt het voor veel Hagenaars dat productiebedrijven voorgoed uit de stad zijn verdwenen, een kleine speurtocht levert toch genoeg op om te constateren dat de maakindustrie zeker nog springlevend is in de voormalige industriestad Den Haag.
Koos Havelaar
De voormalige vestiging van de firma Kokkelink aan de eerste van der Kunstraat, 1986.
Voor meer informatie:
K. Havelaar (red), De Binckhorst, bedrijventerrein in beweging, Den Haag 2012
J.J. Havelaar. De Laakhaven. Een beeld van een Haags industrielandschap, Den Haag 1991
https://shie.nl/bedrijven/kalmeijer-arnold-bakkerijmachines-1921-heden/
https://shie.nl/van-den-berg-transporttechniek/
https://shie.nl/bedrijven/philips-telecommunicatie-1946-1989/
https://shie.nl/j-van-beek-philips-telecommunicatie/?highlight=philips
https://www.devosverf.nl/over-ons/
https://shie.nl/haagvaarder-41-hoofdartikel-kalkbluschinrichting-verhulst-zonen/?highlight=verhulst