100 jaar BLF – Laakhaven
Beurtvaarthaven, Fijnjekade, 1915. (Verzameling HGA)
In het kader van 100 jaar BLF in dit artikel aandacht voor de historie van de Laakhaven, het gebied waarmee het voor de BLF allemaal begon.
De oudste bedrijvigheid van het dorp Die Haghe bevond zich in de oude haven rondom het Spui. In de 19de eeuw raakte dit gebied overvol en weken bedrijven uit naar de toenmalige buitengrens van Den Haag, de singelgracht. In die tijd werden de schepen steeds groter en raakten de grachten door de toenemende drukte vaak gestremd. Daarnaast vormde de slechte kwaliteit van het grachtenwater een bron van grote zorg. Na meerdere epidemieën besloot de gemeente de grachten te laten dempen. Voor de industrie en handel, die sterk afhankelijk waren van het water als hun aan- en afvoerlijnen, zou dit uiteraard problemen op leveren. Zo kwam het dat rond 1860 ondernemers plannen ontwikkelden voor een alternatief. Uiteindelijk nam de gemeente onder leiding van de nieuwe directeur Gemeentewerken I.A. Lindo in 1890 het initiatief voor de aanleg van een binnenhaven. In 1898 ging de eerste spade de grond in met het graven van de voorhaven aan de Goudriaankade. Vervolgens lanceerde Lindo in 1902 een stedenbouwkundig plan voor het Laakhavengebied met een indeling naar functies, voor die tijd een novum in Nederland! Het eerste ontworpen industrieterrein was geboren.
De haven werd afgetakt van de Trekvliet aan de rand van de toenmalige stad, parallel aan het riviertje de Laak. Het hoofdkanaal kwam parellel te lopen met de spoorbaan Rotterdam – Amsterdam. Vanaf het hoofdkanaal ontsprongen drie zijhavens, de eerste kreeg de functie van Beurtvaarthaven, de tweede vormde de Industriehaven en als laatste de Petroleumhaven. Eind jaren 20 was de Laakhaven volgens plan aangelegd. Het gebied werd doorkruist door drie brede dwarswegen, de Calandstraat, het Leeghwaterplein en de Rijswijkseweg.
Brochure Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting voor de promotie van de twee industriegebieden om bedrijven te werven, 1938.
Al tijdens de aanleg trokken diverse bedrijven naar het gebied. De eersten waren de beurtvaartbedrijven, die in 1913 verplicht de binnenstad moesten verlaten. In de jaren 30 raakte het gebied goed gevuld en met de aanleg van het Laakkanaal richting Loosduinen kwam ook het gebied aan de Fruitweg tot ontwikkeling. In de jaren 50 zou de rest van het industriegebied bij de Fruitweg worden ingevuld.
Enkele fabrieken in de Laakhaven en Fruitweg groeiden uit tot landelijk en internationaal bekende bedrijven, zoals de radiatorenfabriek Van Heijst, Felix Kattenbrood, de chocolade- en hopjesfabriek Rademaker, De Sierkan, Waldorp Radio, metaalbedrijf Escher, Van den Berg transporttechniek en Kalmeijer bakkerijmachines..
De achterkant van een reclameboekje van Felix Kattenbrood, jaren 30.
Vanaf de jaren 60 verloor de Laakhaven een groot deel van zijn bedrijvigheid. Sommige grote fabriekshallen werden omgebouwd tot kantoren. De leegstand trok veel autogerelateerde bedrijven aan en andere meer consument gerichte handel, zoals meubelwinkels en de bekende Konmar supermarkt. Toen eind jaren 80 de erfpachtcontracten afliepen, ontwikkelde de gemeente grootschalige plannen om de Laakhaven te ‘revitaliseren’. Een flitsende start werd gemaakt met het onderwijs, een belangrijke nieuwe sector rondom de voormalige Beurtvaarthaven waar de Haagse Hogeschool en later het Mondriaancollege een plek vonden. De tweede sterke sector was de detailhandel met de Megastores. De verdere ontwikkeling van het gebied verliep langzaam, maar in de recente tijd volgende een inhaalslag vooral met woningbouwprojecten.
Al met al is de Laakhaven na de neergang in de jaren 80 nu zeker aan een gestage opmars bezig naar een nieuwe woonwijk, waardoor de bedrijvigheid sterk is afgenomen ten opzichte van vroeger. Toch verscheen naast enkele nog resterende bedrijven ook nieuwe bedrijvigheid zoals de creatieve hotspot Labs55 aan de Lulofsstraat.
De trage herontwikkeling betekende overigens wel dat hierdoor enig industrieel erfgoed bleef behouden, zoals de RAC-hallen, de voormalige centrale werkplaats van Shell, nu Maakhaven en de twee havenkranen, de industrieel erfgoed iconen van de Laakhaven. Laakhaven kranen afgrond
De vouwpers voor radiatorplaten bij Van Heijst, 1956.
Koos Havelaar
Voor meer informatie:
SHIE-app Laakhaven: IZI Travel Laakhaveb
J.J. Havelaar, De Laakhaven. Een beeld van een Haags industrielandschap, Den Haag 1991: Laakhaven PDF