100 jaar BLF – Innovatie
Instructieboekje van de Solex, ca. 1950.
In de afgelopen 100 jaar hebben heel wat spraakmakende innovaties plaats gevonden in de Haagse industrie. In eerdere artikelen passeerden al een paar voorbeelden, zoals Felix Kattenbrood en de plaatradiator van de firma Van Heijst. De rij innovatieve producten kan gemakkelijk langer gemaakt worden met bijvoorbeeld radio’s van Waldorp, gasmeters van Wilson en de hazelnoottaart van Maison Kelder, maar we beperken het hier tot drie producten, ieder uit één van de industriegebieden waarvoor de BLF actief is.
Eind jaren 40, de tijd van de sterk expanderende economie, ontwikkelde de firma Fridor in de Laakhaven, aan het Leeghwaterplein, een innovatief product. Het bedrijf verwierf het patent voor het binnenwerk van een Zwitserse naaimachine. De omhullende kast kreeg een spraakmakende strakke gestroomlijnde vormgeving naar ontwerp van Wladimir Flem. De naaimachine had een lichtgroene kleur en kende voor die tijd een aantal nouveautés, zoals een ‘vrije arm’ en elektrische aandrijving, aangestuurd met een kniehandel. Deze ‘portable’ naaimachine woog ‘slechts’ 11 kg. De jaarproductie van de Fridor naaimachine lag op ca. 20.000 exemplaren. Het product had ook succes in het buitenland, maar was slechts een kort leven beschoren. In 1957 ging de firma failliet.
Gebruiksaanwijzing voor de Fridor naaimachine met de specifieke groene kleur.
Een innovatief product uit het industriegebied Fruitweg was de Ruton Robot van de firma Blik, die in de jaren 50 een nieuwe fabriek opende aan de huidige Televisiestraat. De merknaam Ruton is een samentrekking van de namen van de kinderen van de directeur Blik: Rudi en Tonnie. De firma startte rond 1915 als technische handelsmaatschappij onder de naam Thabur. In de jaren 30 ging het bedrijf over tot het produceren van stofzuigers. Begin jaren 50 kwam Blik met een totaal nieuw concept voor de stofzuiger op de markt, de R50 of wel de Ruton Robot. De stofzuiger bestond uit een eikelvormig motorhuis met aan de onderkant de zuigbuis en boven een lange steel voor de bediening. De motor kon zonder beide elementen, met gebruik van hulpstukken, op andere manieren worden ingezet, zoals boenapparaat, verfspuit, insecticidenspuit, droogkap, mixer en haarföhn. De Ruton Robot zou een marktdoorbraak teweegbrengen, maar helaas voor het innovatieve en doordachte ontwerp, bleef dit succes uit. De huisvrouw zag de multifunctionaliteit van de stofzuiger kennelijk toch niet echt zitten.
De handleiding voor de Ruton Robot, het elektrische wonder uit Den Haag, jaren 50.
Het derde innovatieve product kwam voort uit de belangrijke rol die Den Haag speelde op het gebied van de radio. In 1919 was het radiopionier Idzerda, die vanuit de Beukstraat de eerste radio-uitzending ter wereld maakte en daarmee de basis legde van de radio-industrie in Den Haag. Eén van de grote producenten was de firma Van der Heem, die in 1939 een grote fabriek opende aan de Maanweg. Onder de naam Erres werden de radio’s door de handelsfirma R.S. Stokvis verhandeld. Eén van de succesvolle eerste radio’s van Van der Heem was de KY 126, waarbij de K staat voor kast en de Y voor het ijzeren frame. De kast was een ontwerp van Otto van Tussenbroek. De radio kreeg een voor de jaren 30 eenvoudige bediening met slechts drie bakeliet knoppen en een verlichte golflengteschaal. Overigens werden ook in de Laakhaven veel radio’s gemaakt bij zowel Waldorp Radio als bij Fridor.
De radio KY 126 van Van der Heem uit 1932.
Succesvolle producten leidden soms ook wel tot concurrentie. Een mooi voorbeeld is de Solex, die Van der Heem in licentie produceerde. In de Laakhaven ontwikkelde Waldorp een alternatief, eveneens in licentie, een hulpmotortje dat op iedere fiets kon worden gemonteerd. Het kreeg de wonderlijke naam Mosquito mee. Waldorp wist het echter maar een paar jaar vol te houden. Uiteindelijk won de Solex, waarvan er uit de Binckhorst in totaal 700.000 hun weg vonden naar de consument.
Koos Havelaar
Meer informatie over Haagse producten: K. Havelaar, Bewaard en bewonderd, Den Haag 2019 https://shie.nl/publicaties/bedrijfshistorische-publicaties/ en het SHIE-kwartaalbulletin Haagvaarder nummers 82 https://shie.nl/rijwiel-solex-van-de-groep-stokvis-van-der-heem/ en 92. https://shie.nl/de-mosquito/