100 jaar BLF – Binckhorst – juni
Eén van de grootste fabrieksterreinen in de Binckhorst, de fabriek van Van der Heem tussen de Maanweg en de Saturnusstraat, 1960.
De Binckhorst, het tweede industrieterrein van Den Haag
Industriegebied De Binckhorst is het tweede grote bedrijventerrein waar de BLF gedurende haar 100-jarig bestaan veel activiteiten heeft ontplooid.
De eerste stap naar de realisatie van het gebied werd in 1906 genomen met de annexatie van dit deel van de Binckhorstpolder van de gemeente Voorburg door de gemeente Den Haag. De gemeente zocht een goed gelegen locatie aan het water voor de nieuw te stichten Tweede Gemeente Gasfabriek. In 1907 draaide de fabriek al volop. Daarna viel het wat de ontwikkeling van het terrein betreft een tijd stil. Wel vestigden zich direct aan de Trekvliet diverse bouwbedrijven en kleinere fabrieken en werkplaatsen.
Stadsplattegrond van Den Haag waarmee de gemeente reclame maakte voor de industrieterreinen, ca. 1936. Het dubbele blad werd onder andere ingebonden bij het tijdschrift van de Vereeniging Nederlandsch Fabricaat (VNF).
Toen in de jaren 20 de Laakhaven vol begon te raken, pakte de gemeente het initiatief weer op en verschenen de eerste stedenbouwkundige plannen voor de Binckhorst. Het eerste idee straalde een grootse opzet uit met een uitgebreid havengebied. Uiteindelijk mondde de stedenbouwkundige uitleg uit in een beperkte haven met ruime gebieden voor bedrijven. In de jaren 30 werd een begin gemaakt met het graven van de Binckhorsthaven. Pas eind jaren 40 kon de spade opnieuw ter hand worden genomen en kwam het gebied rond de Binckhorsthaven tot stand.
Door de hoge woningnood net na de oorlog verrees er ook een complex van 120 woningen met één winkel in het gebied. Dit ging in tegen het voorgenomen plan, maar er waren al meer elementen die je niet zou verwachten op een industrieterrein, zoals een kasteel en een begraafplaats. De woningbouw veroorzaakte ook een conflict met de stedenbouwer van Den Haag, architect W.M. Dudok. Hij had hier eerder een ontsluitingsweg, zijn Rotterdamsebaan, gepland. De weg zou er uiteindelijk decennia later toch komen, zij het met een andere routeverloop.
Snel na de aanleg van de haven nam in dit deel van de Binckhorst de ontwikkeling een grote vlucht. In eerste instantie trokken autogerelateerde bedrijven naar de directe omgeving van de Binckhorstlaan, Auto Palace was in 1951 op de hoek Zonweg de pionier.
De sterkstroomwerkplaats met de wikkelarij van Siemens aan de Zonweg, ca. 1970.
De gemeente nam ter stimulering van de werkgelegenheid zelf initiatieven voor de bouw van industriehallen in prefabbouw. De eerste hallen verrezen in de omgeving van de Komeetweg en door het succes hiervan verscheen er enkele jaren later ook rond de Melkwegstraat een dergelijk complex. Al deze hallen werden gebruikt door kleine en middelgrote bedrijven, zoals papierfabriek Jero, nog steeds aanwezig op hun eerste stek, en drukkerij Albedon.
Direct aan het water vestigden zich de grote bedrijven. Al in de jaren 30 vestigde de eerste fabriek zich aan de Maanweg, Van der Heem met de bekende Erres-producten. In de jaren 50 volgden rondom de haven de Laurens sigarettenfabriek, Escher metaalconstructies en in de bouwsector de NBM met een asfalt- en betoncentrale, later overgenomen door de BAM en de betoncentrale van de firma Herweijer en Fabriton. Het hele terrein met bebouwing is nog in vrij authentieke staat aanwezig. Ook hier ontwikkelde zich verder bedrijvigheid in alle maten en soorten, van Haags transportcentrum tot de verffabriek van De Vos en de zuurstoffabriek van Hoek aan de Saturnusstraat.
Stedenbouwkundigplan voor De Binckhorst, versie 1928.
In de jaren 80 dienden de eerste veranderingen zich in het gebied aan en werden er kantoren gebouwd. Decennia werd er gestudeerd op de toekomst van de Binckhorst totdat in 2007 een groot masterplan de oplossing zou gaan brengen. De realiteit was anders en samen met de gevolgen van een economische crisis veranderden de ideeën en de organische groei deed zijn intrede, een ontwikkeling waar we inmiddels middenin zitten en waarin de BLF volledig in participeert. Diverse woningbouwplannen zijn al gerealiseerd en nieuwe bedrijvigheid verscheen op oude fabriekslocaties.
Koos Havelaar
Voor meer informatie:
SHIE-app Binckhorst: https://izi.travel/nl/88ba-bedrijventerrein-de-binckhorst/nl
https://shie.nl/publicaties/bedrijfshistorische-publicaties/
K. Havelaar (red), De Binckhorst, bedrijventerrein in beweging. Voorgeschiedenis en ontwikkeling van het grootste Haagse industrieterrein, Den Haag 2012 (VOM-reeks 2012-1)
https://shie.nl/publicaties/bedrijfshistorische-publicaties/
K. Havelaar, Nieuw in Oud. Binckhorst Den Haag. Herbestemming industrieel erfgoed, Den Haag 2020 https://shie.nl/presentatie-nieuw-in-oud-binckhorst-den-haag/